27 de setembro de 2009

"Perdón polo meu galego"


Ánxel Fole, cuarto pola esquerda, acompañado por Domingo García Sabell, Francisco Fernández del Riego, Celestino Fernández de la Vega e Ramón Piñeiro, membros de Galaxia, na serra dos Ancares (vía As Uvas na Solaina).

As Conversas Galegas teñen dous escenarios coñecidos, o bar Matthews da Coruña e este pequeno espazo da Internet. O blog non é un simple lugar onde anunciar as convocatorias e publicar imaxes, é tamén unha plataforma para expor algúns dos temas sobre os cales conversamos e inducir ao coñecemento da nosa cultura mediante artigos divulgativos. Por elo achamos interesante reproducir o seguinte texto, que mostra a perspectiva do Ánxel Fole (1903-1986) sobre a escrita dialectalista do galego, que gozou de grande aceptación no século XX e tiña o seu respaldo gráfico nas normas do idioma anteriores ao 2003, hoxe superadas.

Como xa temos explicado neste artigo e nestoutro, na actualidade preférese escribir a lingua galega baixo unhas normas convencionais non especialmente foneticistas, que sexan comprensibles por todos os falantes e constitúan unha forma estándar (quer as NoMiG ILG-RAG quer a norma AGAL). Este é o camiño seguido por outras linguas modernas do noso entorno sen que isto choque coas realizacións propias de cada zona ou persoa: fala e escrita seguen cursos diferentes.

Mais sempre podemos tirar as nosas propias conclusións. Como explica moi ben un bo amigo das Conversas, o usuario dunha lingua é ao mesmo tempo un creador, e pode permitirse certas licenzas léxicas e gráficas que se adapten á lingua que ten na mente. Por isto mesmo, non rexeitamos a opinión deste literato lucense, que foi un namorado das falas da montaña oriental e nos merece, independentemente da criticable actitude que a súa xeración representou para a historia do país, o máximo respecto.

Fragmento de "Soleira", preámbulo dos Contos da Néboa (Editorial Galaxia, 1973):

PERDÓN POLO MEU GALEGO

Pido perdón polo meu xeito de escribi-lo galego, inque sabendo que non teño por que pedilo. Sempre teimei de escribire un galego que fose galego falado. E conserva-la súa fonética, non alterala na escritura. Por iso mesmo conservo os guiós, que lle dan á escritura do galego un certo aspeuto ortopédico. Arrepresenta-lo galego asegún se fala é unha procura vella en min. Góstame ben máis, poño por caso, escribir tódolos días que todos os días. Se o ele soa na frase, penso que se debe conservar.

Nunca fun defensor do galego puro; máis ben un defensor do galego vareado, rico, tal como aínda se fala hoxe en moitas comarcas. Coas súas síncopas, paragoxes, aféresis, enclitismos, proclitismos e apócopes carauterísticas. Escribo
despoixas en vez de despois xa. Ou seica e non sei que. E tamén conservo as antigas metátesis. Poño por caso fídagos, e non fígados...

Nos derradeiros movementos literarios galegos rexístrase unha tendencia cara á fala popular, integrando tódolos xeitos comarcaes.

Xa sei que o galego mal se pode defender da castelanización. Inda nos que falan un galego máis enxebre, atópanse barbarismos dabondo. Xa cuasemente ninguén di
gañar, a non ser na montaña. Todo o mundo vai por ganar. En poucas bocas se conserva o e de escuro. Vaise decindo oscuro afeito. Mais iso quer decir que se debe escribir según o falan os que millor galego empregan.

A grandísima variedade do galego, moi semellante á do castelán do sigro XV, inda hoxe, é precisamente unha escrarecedora nota da súa tipificación. E débese refrexar no escrito. Si decimos
nebra tamén podemos decir néboa. E se escribo outro, tamén podo escribi-lo máis arcaico autro. Se por Queiroga din un souto de castiñeiros, por Portomarín inda din un sauto de castiñeiros. Si por Lugo din inda que, polo Incio din inque, co mesmo siñificado.

Logo non se haberá de estranar un si tanto escribimos
bidueira como bídalo. As verbas do galego varean en poucos quilómetros. Cando en Sarria din enoxar, no Incio din, máis arcaicamente, enodiar.

Unha das funciós e misiós da literatura actual galega é a de restaura-la pureza do galego. Restaura-lo galego, simpremente. Mais isto non é nada doado. Antre outras cousas, porque non se entende ben a custión. O que é arcaico ou crásico nunha comarca non é o arcaico ou crásico na outra. Tan arcaico é o
lostrego ou lóstrego da terra luguesa como o é o alustre do Caurel.

A literatura culta, escrita, collendo de eiquí e de eilí, vai formando, engordiño, paseniño, a futura unidade do galego literario. Por iso ninguén debe iñorar, poñemos por caso, que
pre, que se di en Becerreá, é tan galego como pra, que se di cuasemente en toda Galicia.

De cando en cando atópanse falas que relocen como o ouro, que soan moi ben, que son eufónicas sen comparanza. Cando vai descobrendo o ceo, dempois da treboada, os labregos da veiga de Sarria din que
estralampa. Cecais seña ista a verba máis fermosa do galego.

Mais eu non quería decir todo isto. Tiña o ollo posto nautra custión. Agora verá o leutor...

25 de setembro de 2009

Comemos ben?



No decurso das Conversas galegas, hai un tema que xa temos discutido en moitas ocasións. Podemos gozar dunha boa alimentación que sexa ao mesmo tempo ambientalmente sustentable?

Descubrimos recentemente unha iniciativa de agricultores da área Compostela-Sar que comercializan pola Internet e envían a domicilio os seus produtos naturais, cultivados sen tratamentos químicos. Chámase Proxecto Amorodo, e coordina veciños de tres concellos: Ames, Rois e Dodro co fomento dunha agricultura sustentable de calidade máis próxima ao consumidor. Simple e convincente, ofrecen alimentos bos e saudables e deixan de depender da intermediación, polo que reciben prezos equilibrados. Experiencias semellantes están a nacer por todo o país, pretendendo potenciar o comercio local.

Como consumidores urbanos, estas iniciativas poden interesarnos. Moita da fruta que consumimos vén de lonxe e mantense fresca e bela en cámaras frigoríficas, mais perde outras propiedades. Alén diso, non temos garantías de que o que compramos non sexa produto da agricultura biolóxica, non coñecemos que solucións químicas foron empregadas, e aínda menos as consecuencias que poden ter na nosa saúde.

Grazas ás melloras nas comunicacións podemos ter unha ponte directa entre a horta e a nosa casa. Definitivamente, podemos comer san, con sabor de orixe, contaminar menos e saber que a nosa compra vai recompensar a agricultura da nosa terra, axudando a que o agro siga activo.

Será a agricultura ecolóxica o futuro das cociñas galegas?


agalega.info - Videos das noticias dos informativos da TVG

Noticia no Bos Días Magazine da TVG (18/09/2009).

Nova relacionada na web da Gentalha do Pichel.

21 de setembro de 2009

Ollando ao sur



Curiosas coincidencias. O pasado sábado, día no que recibimos a noticia de que o Jornal de Notícias publicara para os lectores portugueses o Manifesto pola hegemonia social do galego, foi tamén tarde de ollar ao sur nas Conversas Galegas.

Por vez primeira, falamos de Portugal, nunha sesión de estimulante discusión política. Un dos nosos contertulios defendeu, á marxe do reintegracionismo ortográfico, a idea de que incrementar as conexións co alén Miño é unha opción estratéxica para o futuro, agora que políticos e empresarios potencian o Eixo Atlántico.

É ben certo que Portugal, independentemente da opción ideolóxica, ten sido moitas veces o espello no que moitos galegos se miran. Tamén o foi Irlanda pola súa cultura ou pola loita emancipadora. Mais no caso do noso veciño do Miño, é indiscutible que compartimos algo máis: un pasado e tradicións comúns que persisten a pesar das diferenzas, entre as que un elemento fundamental é a lingua galega (Rodríguez Castelao deixou para a historia a frase A nosa lingua vive e florece en Portugal). Agora, máis que nunca, formamos parte dun mesmo espazo xeopolítico que vai camiño de se consolidar en Eurorrexión.

Neste marco é onde a cultura, a lingua ou a economía galegas poden dar un paso e acadar proxección internacional. Estamos nunha privilexiada encrucillada entre o mundo hispanoamericano, as nacións celtas e os países de lingua portuguesa. Nesta oportunidade mundial partimos con vantaxe: o galego é a nosa mellor carta de presentación.

12 de setembro de 2009

Duodécimas conversas!



Con esta imaxe despedímonos hoxe á tarde despois dunha boa tertulia na porta do bar que acolle cada sábado as conversas galegas. Steve Biko, teatro, lingua, prensa corrosiva e series dobradas ao galego foron algúns dos temas. Autoconvocatoria libre para gozar de ideas, opinón, debate e o mellor acompañamento "hídrico" e musical.





11 de setembro de 2009

Xa levábamos ben tempo sen música...



Por iso presentamos "Coa lingua de fóra", canción do último disco do grupo galego Quempallou. Gústanos moito a letra, e tamén a interpretación. E disto último imos falar un pouco.

Se ouvimos ben, identificamos fenómenos que poden extrañar. Son as frases inda qu'algún non s'entere, que por ti x'o falo eu e qu'en galego sempre quixemos vivir. Isto ten a súa explicación.

En galego é moi común fusionar algúns sons vocálicos cando aparecen vogais no fin dunha palabra e no comezo da seguinte. A causa disto, unhas vogais siléncianse e outras ábrense, o que se coñece como sinalefa. Isto pode ser considerado por xente pouco informada como un defecto, mais en realidade é mostra de que o falante ten un bo dominio da fala, que se sente cómodo usándoa. O resultado é un falar fluído, non artificial nin entrecortado, e iso é o que debemos procurar.

É facil observar que o cantante realiza algúns finais de palabras engadindo sons de apoio. Estes non son especialmente propios da fala normal, mais emprénganse e empregáronse moito na música tradicional galega. Falamos do e auxiliar de moito traballiño deu-e, que tamén se une ao n nasal final en que trunfara a razonhe e que nos sae do corazonhe. Tendo en conta a métrica e a rima, estas son sílabas que completan a lonxitude desexada para cada verso.

En contraste con outras linguas como o inglés ou o francés, a maior parte destas características da lingua oral non se reproducen no galego escrito, aínda que está admitido o uso do apóstrofo para representar expresamente os mencionados fenómenos en frases ou expresións populares ditas por alguén. Sexa como for, son elementos que aportan información moi interesante para o lector.

Sen más preámbulos, "Coa lingua de fóra":

Xa levabamos ben tempo,
Fodidos por ben de anos,
Con aquilo de que había
Que falar o
castejano

Pero o pobo nunca quixo
Que lle trocaran a fala
Dicindo que a súa é boa
E que a nosa é a mala

E que foi que foi, que foi qué será
Din que temos lingua, e será
verdá?
E será
verdá,
e será
verdá,
Sácalla para fóra, non a agoches máis!!

Moito traballiño deu
Que trunfara a razón
para poder usar a lingua
Que nos sae do corazón

E agora que xa podemos
con liberdade empregala
non lla falamos ás nenas
non sexa que saian parvas!!

Úsana na vila
e no Corte Inglés,
Usámola todas,
como ten que ser
Úsaa o tío Xan,
e o avó Miguel
Usámola sempre,
úsaa ti tamén!!

Que se a nosa Terra é nosa,
A nosa fala tamén
Mira ti se somos ricos
Inda que algún non se entere

Así que se hai quen che diga
Que non lle gusta o galego
Ti dille non te preocupes,
Que por ti xa o falo eu,
Pero inda é boa vergoña
Non saber o que é DE TEU.

Bótallela xa, faino rabear
Con todo o dereito queremos falar
Dilles que non foi como eles din

Que en galego sempre quixemos vivir
Que en galego agora queremos vivir!!!


9 de setembro de 2009

Onde procurar léxico? Velaquí unhas ferramentas lingüísticas

Cando usamos a nosa lingua, ás veces temos a necesidade de procurar léxico ou definicións. Mais, cal é o lugar adecuado? Conversas Galegas quere servir de axuda.

Podedes acceder aos dicionarios de galego disponibles actualmente na Internet grazas a un novo bloque de ligazóns que instalamos na parte dereita deste blog:

  • O Digalego de Ir Indo, é unha boa opción. Utilizado por moitos internautas galegos, está adaptado aos recentes cambios da normativa da lingua.
  • O e-Estraviz, recomendado pola súa amplitude léxica, vén de incorporar importantes mudanzas que permiten pesquisas en norma ILG-RAG e en norma AGAL e acceder ás definicións das palabras dun xeito rápido e eficiente.
  • A Real Academia Galega, polo momento, ofrece un vocabulario ortográfico que efectúa recomendacións contempladas pola normativa, á espera de presentar o seu dicionario electrónico.

Debido ao seu uso internacional e á grande fiabilidade, anexamos a ligazón do Dicionário Priberam da Língua Portuguesa. Independentemente da forma ortogáfica, unha excelente ferramenta lingüística moi válida para resolver dúbidas comúns coa nosa lingua.

8 de setembro de 2009

Chuza! segue os pasos da iniciativa Conversas Galegas

Preme na imaxe para ver a noticia en Chuza.org.

Novamente, a rede galega prestou atención ao desenvolvemento desta iniciativa. A comunidade Chuza! difundiu a noticia do inicio das Conversas 2009-2010, premiándoa con 45 "chuzadas".

No pasado mes de abril, a rede social Chuza! interesárase pola primeira convocatoria. Hoxe, como entón, estamos gratamente sorprendidos e moi satisfeitos de ocupar un pequeno espazo no menú de novas preferido dos internautas galegos.

6 de setembro de 2009

Voltaron as Conversas Galegas!

Ver noticia no PGL


Este sábado 5 de Setembro comezou a nova temporada das Conversas no Matthews. Un reencontro moi esperado de vellos e novos amigos, no que abundaron temas variados e diálogos fluídos. A mesa, case chea ás 18:30, foi o escenario de toda clase de conversas durante máis de tres horas.

Nesta ocasión contamos coa participación de Xosé Lorenzo Tomé, escritor e profesor de Filosofía no IES Miraflores de Oleiros. Soubemos que vén de publicar un último ensaio, O silencio dos deuses, no que segue os fíos que entrelazan Literatura e Filosofía. Gozamos moito da súa compaña e das súas reflexións e esperamos afondar na súa obra en próximos encontros. Moitas grazas Xosé!